Diagnostyka stanu nerek

Nerki są bardzo ważnym narządem układu moczowo-płciowego. Pełnią nie tylko funkcję wydalniczą (produkcja moczu), ale też regulacyjną (zachowanie homeostazy, czyli utrzymanie stałych parametrów w organizmie). Wraz z moczem nerki usuwają z organizmu niepożądane produkty przemiany materii, zatrzymując równocześnie składniki niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania.

Biorą udział w zachowaniu równowagi wodno-elektrolitowej oraz w regulacji ciśnienia tętniczego krwi. Pobudzają tworzenie się czerwonych krwinek oraz wpływają pozytywnie na układ kostny. Nerki produkują aktywne formy witaminy D, niezbędnej w procesie wchłaniania wapnia. Ponadto są narządem endokrynnym, produkującym hormony, w tym erytropoetynę. Hormon ten reguluje prawidłowy przebieg procesu erytropoezy (namnażania i różnicowania erytrocytów) z komórek macierzystych w szpiku kostnym.

fot. Remains/bigstockphoto.com

Zaburzenia czynności nerek stanowią bardzo poważny problem dla funkcjonowania organizmu. Prowadzą do chorób serca i układu sercowo-naczyniowego. Przyczyniają się do schorzeń układu kostnego oraz anemii. Wiele chorób nerek przez długi czas nie daje żadnych objawów.

Podstawowa diagnostyka stanu nerek obejmuje badanie moczu oraz krwi. W przypadku podejrzenia poważniejszych schorzeń wykonuje się badania obrazowe, takie jak USG lub urografia.

1. Badanie ogólne moczu – ma na celu ocenę cech fizycznych i biochemicznych oraz obecność w moczu komórek i kryształków. Prawidłowy mocz ma przejrzysty, słomkowożółty kolor, pH kwaśne oraz ciężar właściwy większy niż 1023 g/l. Odczyn zasadowy może wskazywać na infekcje bakteryjne układu moczowego lub inne zaburzenia funkcji nerek. Mocz zabarwiony na czerwono świadczy o obecności czerwonych krwinek. Ciężar właściwy mniejszy od podanej wyżej wartości może oznaczać niewydolność nerek, z kolei wartość powyżej 1030 g/l powoduje obecność glukozy. Mocz zdrowego człowieka nie zawiera białka, glukozy ani kryształów. Obecność białka jest powodem do niepokoju, wskazuje bowiem na schorzenia dróg moczowych (zakażenie, zapalenie gruczołu krokowego) lub nerek (śródmiąższowe lub kłębuszkowe zapalenie nerek, neuropatia toczniowa i inne). Zawartość glukozy w moczu jest najczęściej spowodowana cukrzycą lub szkodzeniem cewek nerkowych. Występowanie kryształów może świadczyć o kamicy nerkowej.
2. Posiew moczu – pozwala wykryć obecność drobnoustrojów w moczu (głównie bakterii).
3. Kreatynina – najczęściej oznacza się jej stężenie we krwi, jednak dokładniejsza ocena pracy nerek wymaga niekiedy oznaczenia poziomu wydalania kreatyniny z moczu. Prawidłowy wynik dla dorosłego człowieka to od 0,6 do 1,3 mg/dl. Wartość przekraczająca górną granicę wskazuje na zaburzenia pracy narządu.
4. eGFR (estimated glomerular filtration rate) – szacunkowy współczynnik przesączania kłębuszkowego, oznaczający ilość osocza przefiltrowanego przez kłębuszki nerkowe w jednostce czasu. Oblicza się go w oparciu o stężenie kreatyniny, mocznika i albumin we krwi oraz wieku, wagi, płci i rasy badanego. Wskaźnik ten pozwala ocenić sprawność pracy nerek. Prawidłowa wartość wynosi ≥90 ml/min/1,73 m kw. Na zaburzenia w funkcjonowaniu nerek wskazuje wynik <60 ml/min/1,73 mkw., natomiast <30 ml/min/1,73 m kw. świadczy o poważnej niewydolności nerek.
5. Mocznik – jest produktem metabolizmu białka, jego stężenie we krwi jest zależne m.in. od zawartości białka w naszej diecie. Prawidłowy wynik to 15-40 mg/dl dla dorosłego człowieka. Przekroczenie tej wartości może oznaczać ostrą lub przewlekłą niewydolność nerek.
6. Elektrolity (sód, potas) – są odpowiedzialne za zachowanie równowagi wodno-elektrolitowej organizmu. Podwyższony poziom sodu jest sygnałem, że nerki utraciły zbyt dużo wody, niski z kolei świadczy o utracie wody zawierającej sód (ma to miejsce w przypadku zaburzeń pracy nerek). Nadmierna ilość potasu również sygnalizuje niewydolność narządu.
7. Badanie ultrasonograficzne (USG) – umożliwia wykonanie obrazu nerek i ocenę ich wyglądu, wielkości i struktury. USG jest badaniem nieinwazyjnym. Obraz uzyskuje się dzięki odbiciu fal ultradźwiękowych od narządów wewnętrznych. Dzięki badaniu możliwe jest zdiagnozowanie chorób miąższu nerek, guzów i torbieli oraz kamieni nerkowych o wielkości powyżej kilku milimetrów.
8. Urografia – badanie polega na wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego nerek przed oraz po podaniu dożylnie środka cieniującego. Uzyskany w ten sposób obraz pozwala wykryć kamienie w drogach moczowych oraz zaburzenia w moczowodach i pęcherzu moczowym.
9. Tomografia komputerowa – dzięki zastosowaniu promieniowania rentgenowskiego, uzyskujemy dokładniejszy niż w USG obraz organów wewnętrznych. TK umożliwia wykrywanie mniejszych kamieni nerkowych oraz niewielkich guzów.